Bron: FNV 14 juni 2023
Ervaringsdeskundigen en organisaties, waaronder de FNV, hebben een gezamenlijk manifest opgesteld waarin zij pleiten voor een ingrijpende herziening van de Participatiewet om deze menselijker te maken en bestaanszekerheid te garanderen. Minister Carola Schouten (Armoedebeleid en Participatie) is momenteel bezig met een herziening van de wet, maar volgens de coalitie schieten haar plannen tekort om de problemen aan te pakken.
Het manifest stelt dat de huidige bijstandsnorm onvoldoende bestaanszekerheid biedt en daarom aanzienlijk moet worden verhoogd. De Participatiewet werd in 2015 ingevoerd met een forse bezuiniging van 1,7 miljard, wat heeft geleid tot beleidsvrijheid tussen gemeenten en rechtsongelijkheid. Het manifest benadrukt dat bijstandsgerechtigden recht moeten hebben op een bepaalde basis van rechten, dienstverlening en scholingsmogelijkheden bij de gemeente, met minder discretionaire bepalingen in de wet.
Een belangrijke fout was het afsluiten van instroom in de Wajong voor mensen met arbeidsvermogen, waardoor mensen met een chronische ziekte of beperking nu in het strenge bijstandsregime zitten. Het manifest pleit voor een aparte wet die recht doet aan de situatie van mensen met een chronische ziekte en beperking en die geen partner- en vermogenstoets oplegt.
De Participatiewet heeft al jaren veel kritiek gekregen vanwege de te strenge regels en de lage bijstandsuitkering. Het heeft niet geleid tot meer duurzaam werk voor mensen met een arbeidsbeperking en is gebaseerd op wantrouwen en harde sancties die mensen niet vooruit helpen. Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft ook vastgesteld dat de huidige wet te veel nadruk legt op betaald werk.
Het manifest benadrukt dat de huidige Participatiewet onmenselijk is en dat mensen vanuit vertrouwen benaderd moeten worden. Er is behoefte aan ondersteuning in plaats van controle en strafmaatregelen. De inlichtingenplicht moet daarom minder streng worden en de wet moet worden aangepast zodat mensen meer eigen regie hebben over hun leven en werk, vrijwilligerswerk of mantelzorg kunnen kiezen zonder dwangmaatregelen.
Ervaringsdeskundigen moeten meer worden betrokken bij de herziening van de Participatiewet en bij beleidsvorming. Naast de verhoging van de bijstand pleit het manifest ervoor dat bijstandsgerechtigden, chronisch zieken en mensen met een beperking actief worden betrokken bij de herziening van de wet. Jongeren moeten recht krijgen op een volwassen bijstandsuitkering in plaats van de huidige jongerennorm.
Het manifest roept ook op tot het garanderen van bestaanszekerheid door het verhogen van het sociaal minimum en het koppelen hiervan aan het minimumloon. Het pleit voor ruimere bijverdiengrenzen voor mensen met een medische urenbeperking en het afschaffen van de vierwekenzoektermijn voor jongeren en de kostendelersnorm.
De Participatiewet moet veel ingrijpender worden herzien dan wat het kabinet nu voorstelt. De kostendelersnorm moet volledig worden afgeschaft en er moeten minder verschillen in de rechten tussen gemeenten zijn. De wet moet worden gebaseerd op vertrouwen en de te strenge inlichtingenplicht moet worden aangepast.
De coalitie benadrukt dat er ook een oplossing moet komen voor mensen met een chronische ziekte of beperking die momenteel vastzitten in de bijstand. De bijstand is bedoeld als tijdelijk vangnet, maar dit is niet realistisch voor mensen die afhankelijk zijn van de bijstand. Zij pleiten voor een wet die recht doet aan hun situatie zonder partner- en vermogenstoets.
Het manifest bepleit ook betere ondersteuning voor mensen met een beperking bij het vinden en behouden van regulier werk, waarbij recht wordt gegeven aan hun eigen re-integratie en ontwikkeling. Investeringen in infrastructuur voor sociaal ontwikkelbedrijven en beschutte werkplekken zijn nodig, evenals voortzetting en intensivering van de banenafspraak na 2026. Er moet ook beter onderzoek worden gedaan naar de situatie van mensen met een beperking, zowel met als zonder baan, om hen gerichter en effectiever te kunnen ondersteunen.
Zie tevens: